"Η Μικροπία"
Μια φανταστική πολιτεία την εποχή
που ο παππούς και η γιαγιά ήταν
μικρά παιδιά.
Συντάκτρια: Φαρδή Κυριακή
Οι προσωπικές μαρτυρίες έχουν μία μοναδική δύναμη να ξεδιπλώνουν το παρελθόν και να αποκαλύπτουν πτυχές της καθημερινής ζωής των ανθρώπων.
Όταν αυτές οι μαρτυρίες αναφέρονται στο παρελθόν ανήκουν σε ένα είδος πηγών που είναι γνωστές με τον όρο προφορικές μαρτυρίες και μπορούν να αποκαλύψουν πτυχές της ιστορίας (γενικής, τοπικής, οικογενειακής ιστορίας).
Στο χώρο του νηπιαγωγείου οι συνεντεύξεις από οικεία πρόσωπα τρίτης προηγούμενης γενιάς (δηλαδή από έναν παππού ή μία γιαγιά ενός παιδιού) αποκαλύπτουν στοιχεία της καθημερινής ζωής και της παιδικής ηλικίας σε άλλες εποχές (πριν από μισό αιώνα). Τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να διατυπώσουν τις ερωτήσεις τους για την εποχή που ο παππούς ή η γιαγιά ήταν μικρό παιδί, να λάβουν απαντήσεις και να επεξεργαστούν τα δεδομένα από την συνέντευξη, να τα συγκρίνουν με το δικό τους τρόπο ζωής ώστε να καταλήξουν σε κάποια ορισμένα συμπεράσματα.
Εκπαιδευτικές δραστηριότητες με θέμα τη διαδοχή των γενεών δίνουν στα μικρά παιδιά την ευκαιρία προσέγγισης του ιστορικού χρόνου με βιωματικό και κατάλληλο για την ηλικία τους τρόπο.
Ακολουθεί ένα παράδειγμα μίας τέτοιας εκπαιδευτικής εφαρμογής στο χώρο του νηπιαγωγείου.
Περιληπτική παρουσίαση των δραστηριοτήτων:
1) Τα παιδιά καλούν στο νηπιαγωγείο τους παππούδες και τις γιαγιάδες για να τους μιλήσουν για την παιδική τους ηλικία. Στην πρόσκληση ανταποκρίνεται ένας παππούς.
2) Προετοιμάζεται η συνέντευξη: Πριν να έρθει ο παππούς στο νηπιαγωγείο κάθε παιδί διατυπώνει από μία ερώτηση και η νηπιαγωγός (γραφέας) δημιουργεί λίστα με τις ερωτήσεις των παιδιών.
3) Όταν ο παππούς επισκέπτεται το νηπιαγωγείο κάθε παιδί διατυπώνει την ερώτησή του και ακούει με προσοχή την απάντηση.
4) Σε επόμενη δραστηριότητα ακολουθεί συζήτηση με τη νηπιαγωγό κατά την οποία τα παιδιά ανακαλύπτουν τα χαρακτηριστικά στοιχεία της παιδικής ηλικίας του παππού, τα ομαδοποιούν (ζωή στην οικογένεια, στο σχολείο, παιδικά παιχνίδια κ.ά.), τα συγκρίνουν με τα χαρακτηριστικά στοιχεία της δικής τους καθημερινής ζωής και παιδικής ηλικίας.
5) Δημιουργούν μία αφήγηση με αφορμή τη συνέντευξη του παππού. Η αφήγηση αναφέρεται σε μία φανταστική πόλη που υπήρχε την εποχή που ο παππούς ήταν μικρό παιδί, αλλά τα στοιχεία της ζωής των παιδιών αυτής της πόλης είναι πραγματικά (από τη συνέντευξη του παππού).
Στη συνέχεια αυτού του σύντομου άρθρου υπάρχουν οι ερωτήσεις των παιδιών, οι απαντήσεις του παππού και η αφήγηση που δημιούργησαν τα παιδιά με αφορμή τη συνέντευξη.
Οι ερωτήσεις των παιδιών:
«Πώς
ήταν τα σπίτια όταν ήσουν μικρό παιδί;»
«Πώς
ήταν το σχολείο;»
«Πώς
πήγαινες σχολείο;»
«Τι
παιχνίδια παίζατε;»
«Πώς
ήταν τα παιχνίδια σας;»
«Είχατε
φίλους;»
«Πηγαίνατε
πολλές βόλτες;»
«Πώς
ήταν οι βάρκες όταν ήσασταν μικρός;»
«Είχατε
play station όταν
ήσασταν μικρά παιδιά;»
«Τι
τρώγατε;»
«Πώς
ήταν ο κόσμος σας;»
«Πώς
ήταν οι δρόμοι σας;»
«Πώς
ήταν τα πάρκα; Είχατε παιδικές χαρές;»
«Τι
ρούχα φορούσατε;»
«Πώς
ήταν η αυλή σας;»
«Τι
ντυνόσασταν στα καρναβάλια;»
«Είχατε
τηλεόραση;»
«Πώς ήταν
τα βιβλία σας, οι τσάντες, τα τετράδιά σας;»
«Πήγαιναν
τα παιδιά μπαλέτο;»
«Πώς
ήταν τα μαγαζιά σας;»
Οι απαντήσεις του παππού (γραμμένες σε λίστα από τη νηπιαγωγό μετά τη συνέντευξη):
«Τα
σπίτια ήταν παλιά και τα έφτιαχναν με πλινθιά»
«Στο
σχολείο είχανε μία μεγάλη αυλή. Ο δάσκαλος κρατούσε ένα ξύλο. Όποιος δεν
καθότανε καλά με το ξύλο ο δάσκαλος του έδινε μία στη μία παλάμη και μία στη
άλλη».
«(Στο
σχολείο πήγαινα) …με γαϊδουράκι»
«(Τα
παιχνίδια μας ήταν)……μπάλα, τζαμί»
«Έφτιαχναν
την μπάλα με τρίχωμα ζώων»
«Είχαμε
πολλούς φίλους»
«Δεν
πηγαίναμε πολλές βόλτες»
«Δεν
είχαμε play-station»
«Πηγαίναμε
στο συσσίτιο. Τρώγαμε ψωμί που φτιάχναμε μόνοι μας και τρώγαμε τυρί και
φασόλια, φακές»
«Ο
κόσμος ήταν φτωχός και δύσκολος»
«Οι
δρόμοι δεν είχαν αυτοκίνητα»
«Δεν
είχαν παιδικές χαρές»
«Δεν
είχαν πολλά ρούχα»
«Η
αυλή μας ήταν γεμάτη εμπόδια»
«Στα
καρναβάλια ντυνόμασταν μουτζούρηδες»
«Δεν
είχαμε τηλεόραση»
«Είχαμε
τσάντα, τετράδια, βιβλία»
«Τα
παιδιά δεν πήγαιναν μπαλέτο»
«Δεν
είχαμε πολλά μαγαζιά μόνο ένα παντοπωλείο»
Η αφήγηση που δημιούργησαν τα παιδιά με αφορμή τη συνέντευξη
«Η ιστορία της μικροπίας»
Μια
φορά κι έναν καιρό, δηλαδή όταν ο παππούς και η γιαγιά ήταν μικρά παιδιά υπήρχε
ή Μικροπία. Στη Μικροπία τα σπιτάκια ήταν μικρά. Είχε μικρούς δρόμους με χώμα
και πέτρες. Δεν είχε καλώδια, δεν είχε ρεύμα. Μπροστά στις πόρτες του σπιτιού
υπήρχε λάσπη. Τα τούβλα των σπιτιών ήταν με λάσπη. Στους δρόμους δεν είχαν
αυτοκίνητα και φανάρια. Δεν είχαν μαγαζιά, είχαν μόνο ένα για γάλα, ψωμί. Τα
παιδάκια της Μικροπίας πήγαιναν σχολείο, το σχολείο τους ήταν μικρό και είχαν
τετράδια, τσάντες και βιβλία. Ο δάσκαλος είχε μία βέργα κι όταν δεν κάθονταν τα
παιδιά καλά τους έδινε μία στη μία παλάμη και μία στην άλλη. Τα παιδιά της
Μικροπίας είχαν κάτι μπάλες που τις έφτιαχναν με τρίχωμα ζώων. Παίζανε με
τουβλάκια τζαμί. Δεν είχαν στολές για τα καρναβάλια. Ντύνονταν Μουτζούρηδες,
δηλαδή μουντζούρωναν τα μάγουλά τους με κάρβουνο και έβαζαν το πουκάμισό τους
ανάποδα. Δεν είχαν τηλεόραση, ραδιόφωνο, τηλέφωνο, κομπιούτερ. Δεν είχαν
play-station. Δεν πήγαιναν στο μπαλέτο. Έτρωγαν ψωμί, γάλα, φασόλια. Μερικές
φορές δεν είχαν φαγητό στο σπίτι και πήγαιναν να φάνε στο συσσίτιο. Είχαν,
όμως, πολλούς φίλους. Αντί για αυτοκίνητα είχαν γαϊδουράκια. Δεν είχαν πάρκα
ούτε έπαιζαν σε παιδότοπους, δεν πήγαιναν πολλές βόλτες. Τα παιδιά της Μικροπίας
είχαν μεγάλη φαντασία και μεγάλα όνειρα, δηλαδή ονειρεύονταν να έχουν ό,τι
έχουν τα σημερινά παιδιά της Μεγαλοπίας. Και ζήσαν αυτοί καλά κι εμείς
καλύτερα».
Δύο τελευταίες παρατηρήσεις:
Όταν αναζητούσαμε όνομα για την ιστορία και τη φανταστική πόλη της εποχής του παππού τα παιδιά αποφάσισαν να την πουν "Μικροπία" επειδή τα σπίτια ήταν μικρά (όπως αναφέρθηκε στη συνέντευξη) σε αντίθεση με τη "Μεγαλοπία" που αναφέρεται στη δική τους εποχή. Αυτός είναι ένας μοναδικός τρόπος με τον οποίο κατάφεραν να εκφράσουν την άποψή τους για την παιδική ηλικία συγκρίνοντας τις δύο εποχές.
Όταν ρωτήθηκαν:
"ποια πιστεύετε ότι ήταν τα όνειρα των παιδιών της Μικροπίας"
απάντησαν:
"θα ήθελαν να ζήσουν όπως ζούν τα παιδιά της Μεγαλοπίας που έχουν τόσο πολλά, δηλαδή όπως ζούμε εμείς σήμερα"
Στη φράση αυτή αποτυπώνεται όλη η προσπάθεια της μεταπολεμικής γενιάς να προσφέρει όσα μπορεί για να ζήσουν καλύτερα τα παιδιά και τα εγγόνια.
Η γενιά αυτή κατάφερε να αλλάξει τη μοίρα των επόμενων.
Τα σημερινά εγγόνια εκείνων των παππούδων και των γιαγιάδων αναγνωρίζουν αυτή την αλλαγή με το δικό τους τρόπο μέσα από τις πρωτότυπες αφηγήσεις τους.
