Εναλλαγή μέρας-νύχτας

"Εναλλαγή μέρας-νύχτας"

Συντάκτρια Κυριακή Φαρδή.

Το χειμώνα που νυχτώνει νωρίς είναι μία καλή αφορμή για να μιλήσουμε στα μικρά παιδιά για την εναλλαγή της μέρας και της νύχτας. Η διδακτική προσέγγιση που ακολουθεί αποτελείται από δύο κύριους άξονες: α) την προσέγγιση του φυσικού φαινομένου της εναλλαγής μέρας-νύχτας (με τις πιθανές προεκτάσεις όπως τη μελέτη των πλανητών, την εναλλαγή των εποχών κ.ά.) και β) την προσέγγιση του φαινομένου με τη βοήθεια της τέχνης (διδασκαλία διαμέσου της τέχνης).

Γενικοί στόχοι: 1) Μελέτη του φυσικού φαινομένου της εναλλαγής μέρας-νύχτας. 2) Μελέτη της κίνησης των πλανητών, της σχέσης της γης με το δορυφόρο της (σελήνη). 3) Παρατήρηση δύο έργων τέχνης ενός μεγάλου ζωγράφου (Vincent Van Gogh, "Σπορέας το Ηλιοβασίλεμα" και " Έναστρη Νύχτα") και συγκριτική προσέγγιση των έργων. 4) Ανάπτυξη δεξιοτήτων έκφρασης και δημιουργίας. 5) Ανάπτυξη αισθητικής καλλιέργειας. 6) Ανάπτυξη γλωσσικών δεξιοτήτων. 7) Εξοικείωση με τις σύγχρονες τεχνολογίες (τεχνολογίες ηλεκτρονικών υπολογιστών).

Συμβατότητα με το ΑΠΣ: Επιστημονικά πεδία: Παιδί και Γλώσσα, Παιδί και Φυσικό Περιβάλλον, Διδασκαλία διαμέσου της Τέχνης, Δημιουργία και Έκφραση, Παιδί και Πληροφορική.

Πορεία Δραστηριοτήτων

Α' Μέρος (Φυσικές Επιστήμες)

Δραστηριότητα 1η: Τα παιδιά αναφέρουν τις αναπαραστάσεις τους σχετικά με θέμα. Εκφράζουν τις εμπειρίες τους σχετικά με τις ηλιόλουστες μέρες, τις συννεφιασμένες, τις μέρες που σκοτεινιάζει νωρίς, τη νύχτα. Αντιστοιχούν τις καθημερινές ανθρώπινες δραστηριότητες, τις δικές τους προσωπικές συνήθειες, μέσα και έξω από το νηπιαγωγείο, σε κάθε μία από τις προηγούμενες περιπτώσεις (όταν έχει ήλιο παίζω στην αυλή του σχολείου ή στην παιδική χαρά, όταν σκοτεινιάζει βρίσκομαι στο σπίτι μου, όταν έχει συννεφιά φοβάμαι μήπως βρέξει κ.ά.). Εντοπίζουν τις αλλαγές του καιρού και τις εποχές σε σχέση με την εναλλαγή μέρας νύχτας (το χειμώνα που κάνει κρύο σκοτεινιάζει νωρίς κ.ά.).

Δραστηριότητα 2η: Πείραμα με θέμα την κίνηση της γης γύρω από τον εαυτό της και την εναλλαγή της μέρας-νύχτας: Χρησιμοποιούμε μία υδρόγειο σφαίρα κι έναν φωτεινό λαμπτήρα (φακό). Εξηγούμε ότι ο φακός αντιστοιχεί στη σελήνη. Στρέφουμε το φακό στο σημείο της υδρογείου όπου φαίνεται η Ελλάδα. Διερευνούμε το φαινόμενο με τη βοήθεια ερωτήσεων: Τι συμβαίνει στην Αμερική όταν στην Ελλάδα έχει ήλιο; Τι θα συμβεί όταν κινηθεί η υδρόγειος γύρω από τον εαυτό της; (Chauvel &  Michel, 1998).

Β΄ Μέρος (Διδασκαλία διαμέσου της Τέχνης)

Δραστηριότητα 1η: Αφήγηση με αφορμή βιβλίο παιδική λογοτεχνίας. Διαβάζουμε μαζί με τα παιδιά το βιβλίο "Τα 95 φεγγάρια του κόσμου μας" της Έλενας Αρτζανίδου (Εκδ. Ωρίων). Το κείμενο της αφήγησης για τα μικρά παιδιά συνοδεύεται με εκπαιδευτικές δραστηριότητες για την προσχολική αγωγή και εκπαίδευση τις οποίες και μπορούμε να εφαρμόσουμε ανάλογα με τον διαθέσιμο χρόνο.

Δραστηριότητα 2η: Συγκριτική προσέγγιση δύο πινάκων του V. Van Gogh "Σπορέας το Ηλιοβασίλεμα" και "Έναστρη Νύχτα".

"Σπορέας το Ηλιοβασίλεμα"

" Έναστρη Νύχτα"

Ενδεικτικές ερωτήσεις συγκριτικής προσέγγισης

Τα παιδιά παρατηρούν την πρώτη εικόνα. Διατυπώνουν ερωτήσεις σε περίπτωση που έχουν απορίες.

Η ίδια διαδικασία ακολουθείται για τη δεύτερη εικόνα. ('Εχουν προηγηθεί δραστηριότητες για τις έννοιες πρώτος, δεύτερος, επίσης για τη σπορά και τον γεωργό). Στη συνέχεια διατυπώνονται ερωτήσεις και αναζητούνται οι απαντήσεις για την ταυτότητα των έργων (ότι είναι πίνακες ζωγραφικής, για τα χρώματα, για τα ευδιάκριτα στοιχεία των έργων όπως τα πρόσωπα, η φύση, το περιβάλλον, τα αντικείμενα, εάν είναι φτιαγμένα από τον ίδιο ζωγράφο, για το όνομα του ζωγράφου και τους τίτλους των έργων) (Καπουλίτσα-Τρούλου, 2009).  

1) Τι χρώμα έχει ο ουρανός στην πρώτη εικόνα; Γιατί;

2) Ποια είναι η εποχή στην πρώτη εικόνα; Πώς το καταλάβατε; (Σπορά-Καφέ φύλλα-Φθινόπωρο).

3) Ζεσταίνει άραγε τον σπορέα ο ήλιος της πρώτης εικόνας; Γιατί;

4) Τι χρώματα έχει ο ουρανός στη δεύτερη εικόνα;

5) Τι λέτε να είναι τα κυκλικά σχήματα στον ουρανό της δεύτερης εικόνας;

6) Τι σχήμα έχει το φεγγάρι στη δεύτερη εικόνα; Γιατί;

7) Τι καιρό λέτε να κάνει στη δεύτερη εικόνα;

8) Που πάει ο ήλιος στην πρώτη εικόνα;

9) Πώς λέμε τη στιγμή της μέρας που φεύγει ο ήλιος; (Ηλιοβασίλεμα, Δύση).

10) Πότε θα φύγει το φεγγάρι στη δεύτερη εικόνα;

11) Πώς λέμε τη στιγμή της μέρας που φεύγει το φεγγάρι και έρχεται ο ήλιος; (Αυγή, Ανατολή).

12) Πότε σκοτεινιάζει πιο νωρίς; Το χειμώνα ή το καλοκαίρι;

13) Πώς θα ονομάζατε τους δύο πίνακες; (Τον πρώτο και το δεύτερο ξεχωριστά; Και τους δύο μαζί;)

Δραστηριότητα 2η: 1) Παρατηρούμε το βίντεο με την εικαστική-διαδραστική προσέγγιση του Πέτρου Βρέλλη για τον πίνακα του Van Gogh "Έναστρη Νύχτα". (Για ενημέρωση στην εικαστική-διαδραστική προσέγγιση του Βρέλλη πατήστε εδώ ). 2) Αναζήτηση των δύο αυτών έργων στο διαδίκτυο (λογισμικό αναζήτησης εικόνων όπως π.χ. google εικόνες). Αναζήτηση και άλλων έργων του Van Gogh στο διαδίκτυο.

Πιθανές προεκτάσεις: 1) Μυθολογία: Ο μύθος του Άρματος του Ήλιου (Φαέθων και το Άρμα του  Ήλιου) (διάκριση φυσικού φαινομένου και μυθικών στοιχείων, τοποθέτηση του μύθου στο χώρο και το χρόνο). 2) Διδακτική προσέγγιση πλανητών και δορυφόρων των πλανητών.

Ενδεικτική βιβλιογραφία.

Αρτζανίδου, Ε. (2007). Τα 95 φεγγάρια του κόσμου μας. Αθήνα: Ωρίων.

Chauvel, D. & Michel, V. (1998). Δραστηριότητες Διερευνήσεις Ανακαλύψεις. Για παιδιά του Νηπιαγωγείου και του Δημοτικού. Μτφ. Δαπόντες, Ν. Αθήνα: Τυπωθήτω.

Καπουλίτσα-Τρούλου, Θ. (2009). Εικασιτκές Προσεγγίσεις στην Προσχολική Ηλικία. Διδακτική και Μεθοδολογία. Θεσσαλονίκη: Γράφημα.

Norris, J. (2006). Φάκελοι Μυθολογίας. Μτφ. Ηλιόπουλος, Β. & Νίκα, Β. Αθήνα: Πατάκης.

Συλλογικό, (2011). Πρόγραμμα σπουδών νηπιαγωγείου. 2ο Μέρος: Μαθησιακές περιοχές. Αθήνα: Ε.Κ.Τ./ΕΣΠΑ 2007-13.